Stanley Spencer
Kimse ada değildir
Kendinden müsemma.
Herkes karanın bir parçası,
Bütünden bir parça.
Bir toprak parçası sürüklenecek olsa denize,
Azalır Avrupa.
Sürüklenen bir dağlık burun da olsa,
Dostunun evi,
Ya da kendi yuvan olsa da:
Her insanın ölümü eksiltir beni.
Çünkü ben içindeyim insanlığın.
Ve bu yüzden kimseye sorma
Çanlar kimin için çalıyor diye,
Senin için çalıyor.
John Donne
Çeviren: Güneş Soybilgen
Dipçe: Ernest Hemingway’in ünlü romanına adını verirken esinlendiği John Donne şiiri. Esasen bu dizeler Donne’un bir katedralde başrahip olduğu dönemdeki vaazlarından biridir, sonradan yayımlanmıştır. Çanlar Kimin İçin Çalıyor ne kadar ünlü ve etkili bir romansa, Donne da o kadar az tanınır günümüz okuru tarafından.
Pire / John Donne
Bak iyi belle şu pireyi,
Belle benden esirgediğin ne de ufak şeyi
Beni emdi önce, şimdiyse sıra sende
İşte karıştı kanlarımız pireciğin içinde
Biliyorsun bu işin ne günahı var, ne ayıbı
Ne de kaybetmek kızlığını
Oysa pire kur bile yapmadan alıyor alacağını senden
Semirerek şişiyor iki kanı bir yaparken
Ah, insan beceremiyor şunu, bihter olup pireden
Dur etme, pirede atan üç canı esirge
Evliliğin bile ötesindeyiz neredeyse
Bu pire hem sensin hem de ben, biziz
Hem gerdek yatağımız hem aşk mabedimiz
Birleştik, ailelerimiz ve sen içerleseniz de
Münzeviyiz bu simsiyah dirimli duvarların içinde
Hadi öldürmeye meyilli olsan da beni
Kendine kıymasan bari
Üç can alıp yüklenme üç günahın vebalini
İnsafsızca birden üstüne atıldın
Masumun kanıyla elini kızıla mı buladın?
Ne günahı vardı zavallı pirenin
Ötesinde senden bir damlacık kan emmenin
İşte şimdi zaferinle övünüyorsun
Ne sen zayıf düştün, ne de ben, diyorsun
Haklısın, korkuların ne yersiz, o vakit anla,
Kaybedeceğin onur kadar girince koynuma
Senin yaşamından giden pirenin canını alınca.
John Donne
Çeviren: Güneş Soybilgen
Rüya / John Donne
Canım sevgilim, senden aşağısı kurtarmazdı
Yoksa böyle bir rüyayı hiç böler miydim
Ne rüyaydı ama
Akla yaraşır, düş için fazla şiddetli
O yüzden iyi ettin uyandırarak beni, amma
Rüyamı bölemedin, bilakis sürdürdün onu
Öylesine sahicisin ki düşünmen kafî
Rüyaları gerçek, masalları yaşanmış kılmaya
Sen ki en güzelini düşünürsün, gel kollarıma,
Ama hayal etmeye değil, onları gerçek yapmaya.
Sanki şimşek ya da mumun ışığı
Gürültün değil gözlerin uyandırdı beni
Yine de ilk bakışta seni
Melek sandım (zira seversin hakikatı)
Ama anladım ki kalbimi görüyorsun
Melekle yaşanacakların çok ötesinde olduğunu aklımdakilerin
Ne hayal ettiğimi bilince, ne vakit uyandıracağını bilince
Ölçüsüz hazzın beni, o vakit geldin işte
Kabul etmeliyim ki kutsala saygısızlık etmek
Seni senin dışında bir şey olarak hayal etmek
Gelip kalışın seni, gerçek seni gösterdi
Ama kalkıp gidişin şüpheye düşürüyor, şimdi
Sen sen değilsin sanki
Korku aşk kadar güçlüyse, zayıftır o aşk
Ruh olamaz saf ve cesur
Eğer içine karıştıysa korku, utanç, gurur
Hazırda duran meşaleler gibi galiba
Sen de bana öyle yapıyorsun, insan yakar, söndürür ya
Tutuşturmaya geldin, yine geleceksin, bense
O umudu düşleyeceğim, öleceğim değilse.
John Donne
Çeviren: Güneş Soybilgen
Güneşin Doğuşu / John Donne
Seni telaş kuşu, koca budala dik başlı güneş,
Neden böyle yapıyorsun?
Pencerenin perdenin arasından bizi çağırıyorsun
Âşıkların mevsimleri senin devinimine mi eş?
Seni küstah alçak herif, git çek fırça
Okula geç kalmış çocuklara, suratsız yamaklara
Koş yetiştir kralın at bineceğini saray avcılarına
Köylerdeki karıncaları çağır hemen hasada
Aşk, hangisi hiç fark etmez, ne mevsim bilir ne diyar
Ne saat, gün bilir, ne ay, ki zamanın eskisi püsküsü oluyorlar.
Işığın ne muhterem ve kuvvetli
Ne diye düşünesin ki?
Bir göz kırpmamla ışığını karartıp gölgelerim seni
Ama işte onu da gözden kaybetmemem lazım tabii
Onun gözleri seninkileri kör etmediyse,
Bak, yarın geç vakit bana söyle,
Baharat ve hazine dolu Hindistanlar acaba
Bıraktığın yerde mi, yoksa burada yatıyor mu benimle
Dün gözlerinle gördüğün o krallara bir sor,
Diyecekler, Hepsi tek bir yatakta burada uzanıyor.
O, bütün devletler, soylulardır gözümde,
Gerisi boş.
Soylular bizimle oyun oynar, buna nazaran
Bütün şeref taklittir, tüm serveti simya san.
Sen, ey güneş, bizim kadar mutlu olamazsın
Dünya böylesine sıkışmışken.
Yaşın rahatlık ister, görevin de dünyayı ısıtmaksa,
Bizleri ısıtarak bunu beceriyorsun zaten.
Üzerimizde parla, her yer senin olsun,
Bu yatak merkezin, duvarlar gök kubben olsun.
John Donne
Çeviren: Güneş Soybilgen
***
John Donne (1572-1631)
İngiliz şair ve vaizdir. Metafizik şiirini kurmuş ve en önemli temsilcisi olmuştur. Metafizik şiir, gerek tarzı gerek kullanılan benzetmeler açısından çağının çok ötesinde bir akımdır. Metafizik şairler geleneksel olarak şiirsel olmadığı kabul edilen konuları şiirlerinde işlemekten kaçınmamışlardır. Örneğin Donne, ayak kokusunu şiirsel malzeme olarak kullanmış tek şair olmasının yanı sıra gerçekçi ve hislere değin tarzı ile tanınır. Şiirleri dilin canlılığı ve tasvirlerin yakınlılığı ile öne çıkmıştır. 1631 yılında Londra’da arkasında pek çok şiir bırakarak hayatını kaybetmiştir.